Δευτέρα, Φεβρουαρίου 16, 2009

Εφημερίδες σε κρίση

«Όταν διαβάζεις μια καλή εφημερίδα είναι σαν να ακούς ένα έθνος να μιλάει στον εαυτό του» είχε πει κάποτε ο διάσημος Αμερικανός συγγραφέας Άρθουρ Μίλερ. Σήμερα, οι πωλήσεις των εφημερίδων είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις διαφόρων ειδών «προσφορές» –οι οποίες συνήθως δεν έχουν καμία σχέση με το πρωτογενές προϊόν– και όχι με την ερευνητική δημοσιογραφία παλαιότερων δεκαετιών, ενώ οι πολίτες δεν τις θεωρούν και τόσο αξιόπιστες. Η γενικότερη εντύπωση είναι ότι οι περίοδοι ακμής του Τύπου έχουν περάσει (ανεπιστρεπτί;).

Θα εξετάζαμε το θέμα επιφανειακά αν στεκόμασταν μόνο στο ύφος και το στυλ ενός δύο κουτσομπολίστικων φύλλων ή π.χ. στις ερωτικές φωτογραφίες του κ. Ζαχόπουλου στις οποίες βασίστηκε το πρωτοσέλιδο κυριακάτικης εφημερίδας. «Κίτρινος» τύπος με «ροζ» αποχρώσεις πάντα υπήρχε και πάντα θα υπάρχει αφού υπάρχει και το αντίστοιχο κοινό. Το θέμα είναι πως η γενικότερη αίσθηση είναι ότι οι εφημερίδες δεν βρίσκονται και στα καλύτερά τους. Αυτό πιστοποιεί και έρευνα του βρετανικού ιδρύματος «Media Standards». Σύμφωνα με αυτήν μόνο το 7% των πολιτών στη Βρετανία εκτιμάει ότι οι εφημερίδες διαθέτουν υπευθυνότητα, ενώ το 75% θεωρεί ότι συχνά δημοσιεύουν ειδήσεις που γνωρίζουν ότι είναι ανακριβείς. Η κρίση εμπιστοσύνης στον Τύπο αγγίζει ακόμα και τα «έγκυρα» φύλλα. Έρευνα που διενεργήθηκε το 2003 διαπίστωσε ότι το 65% των πολιτών εμπιστεύεται τους δημοσιογράφους των «σοβαρών» εφημερίδων, όπως οι «Times» και ο «Guardian», ενώ σε δημοσκόπηση του 2008 το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 43%.

Για ποιους λόγους, όμως, οι πολίτες γυρνούν την πλάτη (και) στις εφημερίδες; Οι βασικοί λόγοι είναι τρεις: Εν αρχή –σύμφωνα και με την έρευνα– είναι η αίσθηση ότι οι δημοσιογράφοι (και των εφημερίδων) διαπλέκονται, άρα παρουσιάζουν μια εικόνα που δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Έχουν χάσει, δηλαδή, σε σημαντικό βαθμό την αξιοπιστία τους, στοιχείο που τους διαχώριζε από τους συναδέλφους τους της τηλεόρασης. Αυτή η εικόνα ενισχύεται αφού πολύς κόσμος αντιμετωπίζει πλέον τις εφημερίδες ως σακούλες με dvd και άλλα «δωράκια» και όχι ως Μέσα Ενημέρωσης. Έπειτα, οι νεότερες γενιές στρέφονται όλο και περισσότερο στο διαδίκτυο για την ενημέρωση τους. Τα blogs σιγά αλλά σταθερά αντικαθιστούν τις σελίδες γνώμης των εφημερίδων (πολλοί αρθρογράφοι μάλιστα αναδημοσιεύουν τα κείμενα τους στα προσωπικά τους ιστολόγια), ενώ άπειρα ειδησεογραφικά sites καλύπτουν τα γεγονότα σχεδόν τη στιγμή που συμβαίνουν.

Παρά την απαισιόδοξη για το μέλλον των εφημερίδων εικόνα, θα ήταν σφάλμα να θεωρήσουμε ότι έρχεται το τέλος τους. Σκεφτείτε μόνο πόσες φορές έχει προαναγγελθεί το… μοιραίο και πόσες φορές η εξέλιξη αυτή έχει εκ των πραγμάτων διαψευσθεί. Το μέλλον (και) της ενημέρωσης πιθανότατα ανήκει σε μεγάλο βαθμό στο διαδίκτυο, ωστόσο οι εφημερίδες εφόσον διαχειριστούν σωστά την κατάσταση έχουν τη δυνατότητα να διατηρήσουν ή και να αυξήσουν το κοινό τους. Αρκεί να δουν το διαδίκτυο ως πεδίο δράσης και όχι αποκλειστικά ως ανταγωνιστικό περιβάλλον, κάτι που σε ένα βαθμό συμβαίνει ήδη αφού οι εφημερίδες επενδύουν στις ηλεκτρονικές τους εκδόσεις και μάλιστα με ιδιαίτερη επιτυχία. Και βεβαίως με την προϋπόθεση ότι θα κερδίσουν τη χαμένη αξιοπιστία τους.

Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι –ακόμα και αν κάποιοι τις θεωρούν παλαιομοδίτικες και ξεπερασμένες– οι εφημερίδες έχουν δύο συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τους «ανταγωνιστές» τους: αφενός μας δίνουν πιο ψύχραιμη απεικόνιση της πραγματικότητας σε σχέση με την τηλεόραση και αφετέρου είναι κατά κανόνα πιο έγκυρες από το διαδίκτυο. Ενδεχομένως εξαιτίας αυτών των στοιχείων να επιβιώσουν για μια ακόμη φορά…

Δ. Τζ.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Θάρρος» στις 15.02.2009

6 σχόλια:

Σοφία είπε...

Ο βασικός λόγος που δεν διαβάζω εφημερίδες είναι ότι δεν έχω χρόνο. Ας πούμε αγόρασα τον Independent του Σαββάτου (72 σελίδες και δεν ξέρω πόσα inserts) και ακόμα είναι στο τραπέζι της κουζίνας ανέγγιχτος. Θα ήθελα αντί οι εφημερίδες να γίνονται όλο και πιο τεράστιες, να κυκλοφορούσε μία ποιοτική εφημερίδα με λίγες σελίδες που να μην μου παίρνει 5 μέρες να την διαβάσω. Έχεις καμία υπόψην σου;

Δ. Τζ. είπε...

@σοφία: Αυτό που κάνω εγώ όταν δεν έχω πολύ χρόνο για διάβασμα είναι να παίρνω εφημερίδα μόνο τις Κυριακές. Με αυτήν μπορείς να περάσεις όλη την εβδομάδα, δεδομένου ότι τις καθημερινές ενημερωνόμαστε κυρίως από διαδίκτυο (ή/και από ραδιόφωνο, τηλεόραση). Πάντως έχεις δίκιο γι' αυτό που λες σε σχέση με τις "φουσκωμένες" εφημερίδες του σαββατοκύριακου (περιοδικά, άπειρα ένθετα κλπ.): πραγματικά χάνουμε την μπάλα με τις εκατοντάδες σελίδες. Αλλά από την άλλη αυτή η πληθώρα κειμένων έχει και τα θετικά της: απλά διαλέγεις τι θα διαβάσεις και τι όχι ανάλογα με το χρόνο και τα ενδιαφέροντά σου.

Rea είπε...

παντως εγω που δουλευω σε περιπτερο εχω πελατες που παιρνουν καθε κυριακη ενα αντιτυπο απο ολες σχεδον τις "φουσκωμενες" εφημεριδες κ οντως παιρνανε ολη τη βδομαδα διαβαζοντας μονο αυτες.

Kostas Skiadas είπε...

Ή μείωση τής κυκλοφορίας τών εφημερίδων πρέπει νά ικανοποιεί ιδιαιτέρως τούς οικολόγους. Θά γλυτώσουν ούκ ολίγα δάση από τήν μείωση τής παραγωγής δημοσιογραφικού χάρτου. Όσο γιά τούς αναγνώστες, δέν πρόκειται νά χάσουν τίποτε τό ιδιαίτερο εάν τούς λείψουν οί εφημερίδες. Ίσως μόνο τά dvd.

ritsmas είπε...

υπαρχει πρόβλημα, ας το παραδεχτούμε κι ας αναζητήσουμε , ενδεχομένως και περιστασικά, λύσεις. Φαντάζομαι ότι θα υπάρχουν. Οι ποιοτικές εφημερίδες θα μπορούσαν να πάνε καλά,αν δώσουν την εικόνα ότι νοιάζονται για τον άνθρωπο και τα προβλήματά του κι αν δεν έχουν σαφή κομματικό προσανατολισμό.Κι ας απαλλαγούμε επιτέλους απο το φοβερό επιπλέον φορτίο τους. Θα μου πείτε, ποιός θα τις αγοράζει ; Εδώ είναι η μαγκιά..

Δ. Τζ. είπε...

@rea: Ακριβώς. Το κυριακάτικο φύλλο αποτελεί στην ουσία μια εβδομαδιαία έκδοση, καθώς έχει διαφορετική δομή από το ημερήσιο, όπως επίσης και πληθώρα θεμάτων. Άρα μπορούμε άνετα να το διαβάζουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας.

@cs: Όντως, όσοι αγοράζουν εφημερίδες μόνο για τα dvd δε θα τα βάψουν μαύρα αν συμβεί κάτι τέτοιο. Αλλά νομίζω ότι δεν ισχύει το ίδιο για εκείνους που παίρνουν εφημερίδα ασχέτως των "προσφορών" (και δεν είναι λίγοι). Αυτοί που σίγουρα θα χαρούν ιδιαιτέρως είναι οι φορείς της κάθε Εξουσίας. Όπως είχε πει κάποτε ο Τόμος Τζέφερσον "αν ήμουν υποχρεωμένος να αποφασίσω αν θα έπρεπε να έχουμε κυβέρνηση χωρίς εφημερίδες ή εφημερίδες χωρίς κυβέρνηση, δεν θα δίσταζα ούτε στιγμή να προτιμήσω το δεύτερο"…

@ritsmas: Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, Ρίτσα μου, πραγματικά θα βλέπαμε πόσοι αγοράζουν τα έντυπα για το περιεχόμενό τους και πόσοι για το περιτύλιγμα. Φοβάμαι, όμως, ότι η οικονομική κρίση θα οδηγήσει (πιο σωστά: ήδη έχει οδηγήσει) σε ακόμα περισσότερες –και ενδεχομένως πιο αμφιλεγόμενες– προσφορές. Πάντως συμφωνώ ότι αργά ή γρήγορα θα κληθούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα τι Τύπο θέλουμε...